ՍԴ–ն քննում է պարտադիր կուտակային կենսաթոշակների մասին օրենքի սահմանադրականությունը (ուղիղ)

Թ Ա Ր Մ Ա Ց Վ ՈՒ Մ Է 



18.15

Կենսաթոշակային ֆոնդի և նրա կառավարչի ֆինանսատնտեսական գործունեության աուդիտն իրականացվում է ներդրումային ֆոնդերի մասին օրենքով սահմանված կարգով: Կառավարիչը պարտավոր է azdarar.am հասցեում զետեղել, թե որքան գումար է կազմում այս լիազորության իրացումը պարտադիր աուդիտի և ո՞վ է վճարում, դրա համար: Այսինքն՝ դա կատարվում է պարտադիր ֆոնդի միջոցների՞, թե այլ տեղից: Սա Հակոբ Հակոբյանին ուղղված հաջորդ հարցն էր:

Ի պատասխան, Հակոբ Հակոբյանն ասաց, որ օրենքով նախատեսված ակտիվների մինչև 1,5 տոկոսը տրամադրել ֆոնդերի կառավարիչին՝ ծախսային նպատակով: «Նախատեսումներ ունենք որոշակի, այս գումարը, եթե չեմ սխալվում, ունենք, 0.8 տոկոս է»,- ասաց Հակոբ Հակոբյանը:

Սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Հարությունյանն առաջարկեց, որ ԿԲ նախագահի տեղակալը գրանցի և հետագայում պատասխանի այդ հարցին, քանի որ նույն բանն էլ պատրաստվում էր ինքը հարցնել:

Ի դեպ, Հակոբ Հակոբյանին ՍԴ անդամներից էլ Ֆելիքս Թոխյանը հարցրեց, թե եթե Սահմանադրությունն արգելում է բոյկոտ անել, ինչո՞ւ քաղաքական մեծամասնությունը մերժեց արտահերթ նիստի հրավիրումը և բոյկոտեց:

«Գուցե այդ դեպքում սրա կարիքը չլիներ»,- հայտարարեց Ֆելիքս Թոխյանը, ով հիշեց նաև, որ ՍԴ-ն որոշում ունի, որով ԱԺ պատգամավորներին արգելում է բոյկոտել նիստերը:

Ի պատասխան՝ Հակոբ Հակոբյանը կրկին հիշեց, թե ինչ ճանապարհ է անցել օրենքը, 2003-ից քննարկվել 2010-ին ընդունվել է, և բոյկոտի տրամաբանութունն էլ եղել, որ կարող էին հետո քննարկել:

ՍԴ–ը հաջորդ նիստ տեղի կունենա երկուշաբթի ժամը 10.00-ին։ 

17.55


Որևէ բանի հնարավորություն ստեղծելը իրավու՞նք է, հնարավորություն ստեղծողի կողմից, թե՞ պարտադրանք:

Խորը հոգոց հանելով, պատասխանող կողմի ներկայացուցիչը պատասխանեց.«Եթե մի բան կարող ես անել ու չես անում, դա լավ բան չի»: Հակոբ Հակոբյանը ավելացրեց, որ պետության իրավունքը կենսաթոշակ ապահովելն է:

Արդյոք հնարավորություն ստեղծումը, չի՞ նշանակում, որ դրանից օգտվողն ինքը պետք է որոշի՝ օգտվել, թե ոչ. նորից հարց ուղղեց Արծվիկ Մինասյանը:

Ի պատասխան Հակոբ Հակոբյանը կրկնեց, որ երեք տարի ժամանակ էր տրվել, որ կուտակային կամավոր բաղադրիչը աշխատի, բայց այն չի աշխատել: Այսինքն՝ եթե Հակոբ Հակոբյանի՝ հիմա եթե Հայաստանն անցնի կամավոր բաղադրիչին,30 տարի հետո կլինի նույն ստարտային վիճակը, որը «կունենանք պարտադիր առաջին տարվա համար»:

16.52

ՍԴ անդամ Կիմ Բալայանը դիմելով պատասխանող կողմի ներկայացուցիչ Հակոբ Հակոբյանին՝ ասաց. «Պարոն Հակոբյան, դուք որպես պատասխանող կողմ հանդես չեկաք»:



Նա նշեց, որ իր հարցերն առնչվում էին միայն ու միայն բերված դիմումին, ինչի մասին պատասխանող կողմը որևէ փաստարկ չի ներկայացրել:
 

«Այնուամենայնիվ, մեկ հարցի պատասխանեք, մեկը, ով 73թ.-ին է ծնվել, բայց ուզում է, որ կամավոր ինքն էլ կուտակի, պետությունը խրախուսո՞ւմ է նրան»,- հարցրեց նա և պատասխանը եղավ ոչ: Հետո Կիմ Բալայանը հարցրեց, թե դա արդյոք խտրական վերաբերմունք չէ, պատասխանը կրկին եղավ ոչ:

15.00

Սահմանադրական դատարանում շարունակվում է նիստը: Ընդմիջումից հետո դիմող և պատասխանող կողմերին հնարավորություն ընձեռվեց իրար հարցեր տալ, որին հաջորդեց քննարկումը:

Պատասխանող կողմի ներկայացուցիչ Հակոբ Հակոբյանը հայտարարեց, որ ինքն առաջինն ուզում է շնորհակալություն հայտնել «Դ!ԵՄ ԵՄ» շարժման անդամներին, որոնք կարողացան ԱԺ չորս ոչ իշխանական ուժերին պարտադրել գալ ՍԴ:

 

13.30


ՍԴ–ն ընդմիջում է հայտարարել մինչև ժամը 15։00-ն։


 

13.11


Արծվիկ Մինասյանը բարձր դատարանին խնդրեց նաև այս քննարկման շրջանակներում քննարկման առարկա դարձնել նաև ՍԴ՝ պարտադիր բաղադրիչը ժամանակավորապես կասեցնելու որոշումից հետո Կենտրոնական բանկի, պետական կառավարման մարմինների Ֆինանսների նախարարի հրապարակային ելույթները, որոնցով նրանք առնվազն խոչընդոտել են ՍԴ աշխատակարգային որոշման կատարմանը: Ավելի ճիշտ՝ դրանք գնահատել ոչ իրավաչափ:

13.01

Արծվիկ Մինասյանը ներկայացրեց մի մասնագիտական վերլուծություն ևս, որը, ըստ նրա, ցույց է տալիս, թե որքան անարդյունավետ է այս համակարգի գործունեությունը, հատկապես Հայաստանի ներկա սոցիալ-տնտեսական պայմանների ու առկա ֆինանսական գործիքների ներքո:

Անդրադարձը Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և Համաշխարհային բանկի փորձագետների ներգրավման «հղումներին» էր, որ նրանք պաշտպանում են այդ համակարգի ներդրումը:

Արծվիկ Մինասյանը ներկայացրեց 2008 հոկտեմբերին նշված կառույցների փորձագետների կողմից պատրաստված պաշտոնական գրությունից մի հատված՝ կայուն զարգացման ծրագրի վերաբերյալ, որով փաստվում է, որ նրանք ևս վերապահումներ ունեն:

Ըստ նրանց՝ այդ համակարգը պետք է վերանայել, քանի որ անձնական պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային գումարներ վարելու համար անհրաժեշտ է ունենալ պետական պարտատոմսերի և արժեթղթերի զարգացած շուկաներ: Նաև՝ հաշվի առնելով 2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը՝ փորաձագետները նշել են, որ այս պահին նպատակահարմար չէ այս համակարգի ներդրումը: Ըստ այդ խորհրդատվության՝ նոր համակարգը բյուջեի վրա պետք է դառնա ծանր բեռ, ինչի արդյունքում բյուջեի դեֆիցիտը կվերանա, քանի որ պետությունը ևս 5 տոկոս՝ առավելագույնը՝ 25 000 դրամ իր կողմից պետք է ուղղի ֆոնդեր:

Իսկ USAID- ի փորձագետներից մեկն էլ արտահայտել է դիրքորոշումը, որ բարեփոխումների նման երկարաժամկետ հաջողության համար խիստ անհրաժեշտ է, որ բոլոր առնչվող հաստատությունները ընդհանուր դիրքորոշում ունենան այս հարցում, «այլապես այդ միջոցառումները երկար կյանք չեն ունենա»:

Կալիֆոռնիայի Վենտուրա համալսարանի փորձագետ, դոկտոր Արա Խանջյանն էլ դիմումատուներին է ներկայացրել համաշխարհային վիճակագրություն, ըստ որի՝ համակարգի ներդրումը հղի է լուրջ դժվարություններով, որոնց հետևանքով Արգենտինան և Հունգարիան ամբողջությամբ հրաժարվեցին դրանից, իսկ Բոլիվիան այդ ուղղությամբ է ընթանում:

Նիկարագուան 2000 թվականին նման օրենք ընդունելուց հետո 2004-ին Համաշխարհային բանկի խորհրդատվությամբ որոշեց օրենքը չկիրառել՝ նկատի ունենալով նոր համակարգի անցման հետ կապված բարձր ծախսերը և աշխատողների՝ համակարգի մասնակցության ցածր մասնակցությունը: Արևելյան Եվրոպայի մի շարք երկրներ՝ Հունգարիան, Էստոնիան, Լիտվան ևս վերանայել են պարտադիր համակարգի կիրառումը՝ ժամանակավորապես կասեցրել են այն, իսկ տոկոսադրույքները՝ նվազեցրել:

ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը ևս սերունդների համերաշխության համակարգին զուգահեռ փորձ է արել փոքր ծավալով նման համակարգ ներդնել, բայց հասարակությունը դեմ եղավ, և փորձը ձախողվեց: 2013–ին ևս Ռուսաստանը վերադարձավ նախկին համակարգին:

12.42


Ընդմիջումից հետո Արծվիկ Մինասյանը շարունակեց իր ելույթը և նշեց, որ 1974թ-ի հունվարի 1-ից հետո ծնված անձանց համար այս օրենքի պարտադիր բաղադրիչի չվերացման դեպքում աշխատանք գտնելը դժվարանում է և սահմանափակում է կենսապայմանները բարելավելու հնարավորությունները:

«Պարտադիր բաղադրիչը և դրա վճարման բեռը ընկնում է գործատուի և աշխատողի վրա, որի պայմաններում գործատուները կնախընտրեն աշխատանքի ներգրավել մինչև 1974թ-ը ծնվածներին: Օրենքի կիրառման արդյունքում սրվելու են նաև գործատու աշխատող հարաբերությունները՝ աշխատավարձի փաստացի իջեցման պատճառով: Հենց դրա ականատեսն ենք մենք եղել վերջին 3 ամիսներին»,- ասաց նա:

Արծվիկ Մինասյանը նշեց, որ փաստորեն 1974թ-ի հունվարի 1-ից ծնվածների աշխատանքային ստաժը հաշվի չի առնվելու՝ սկսած 2014թ-ի հունվարի 1-ից: Նա ընդգծեց նաև, որ պարտադիր բաղադրիչով անտեսվում է այն հանգամանքը, որ աշխատող անձանց մեծ մասը զբաղված է ոչ բարձր վարձատրող աշխատանքով:

«Նրանց վարձատրությունը գտնվում է նվազագույն աշխատավարձից մինչև միջին աշխատավարձի գոտում: Ակնկալել, որ նրանց կողմից կուտակումները կապահովեն բարձր կենսաթոշակ, իրատեսական չէ»,- ասաց նա:

Արծվիկ Մինասյանն անդրադարձավ հղիության արձակուրդում գտնվող կամ երեխա ունեցող աշխատող կանանց խնդիրներին և առանձնացրեց օրենքի բացերը:

«Հաշվի չեն առնված կին աշխատողների երեխա ունենալուց հետո չկատարված վճարումները, արդյունքում սա հանգեցնելու է ծնելիության նվազմանը, իսկ չաշխատող կամ ժամանակավորապես անաշխատունակ անձինք, օրինակ՝ հղիության արձակուրդում գտնվող կանայք, զրկված են կուտակելու հնարավորությունից: Չաշխատող կանանց դեպքում օրենքով նախատեսված չէ նրանց սոցիալական խնդիրների պաշտպանվածությունը՝ երեխաներ ունենալու ու նրանց խնամելու համար: Չկա փոխհատուցման որևէ համակարգ, սա ազդելու է ժողովրդագրական խնդիրների վրա»,-ասաց նա:

Ինչ վերաբերում է հարցին, թե ինչ ծախսեր պետք է անի պետությունը պարտադիր բաղադրիչի ներդրման համար, ապա Արծվիկ Մինասյանն ընդգծեց, որ մեծանալու է պետական բյուջեի ծախսային բեռը:

«Միայն 2014թ-ի պետական բյուջեի մասին օրենքով կուտակային պարտադիր բաղադրիչի ներդրման համար պահանջվում է լրացուցիչ շուրջ 20.7 մլրդ դրամ գումար, ինչը կանխատեսվող ՀՆԱ-ի 0.44%-ն է և պետական ծախսերի շուրջ 1.7%-ը»-ասաց նա:

11.39 

Իրավաբան Մերի Խաչատրյանի ելույթից հետո դիմող կողմից կրկին զեկույցով հանդես եկավ ՀՅԴ-ական Արծվիկ Մինասյանը և ընդգծեց, որ ընդունելի չի կարող լինել պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր բաղադրիչի կողմնակիցների բերած այն փաստարկը, որ պարտադիր բաղադրիչը արժանապատիվ կենսաթոշակ է ապահովելու ապագա սերունդներին, քանի որ պետության պարտականությունը արժանապատիվ կենսաթոշակ ապահովելու մասով չի կարող վերաբերել միայն մի անձին կամ սերնդին:

«Ներկա կենսաթոշակառուներին չապահովելով արժանապատիվ կենսաթոշակով՝ կուտակային պարտադիր բաղադրիչը չի երաշխավորում դրա գործադրման դեպքում ապագա սերունդների արժանապատիվ կենսաթոշակ ստանալու հնարավորությունը: Այն, որ օրենքի 49-րդ հոդվածի համաձայն մասնակիցների կատարած վճարումների ամբողջ գումարի ճշգրտված տարեկան գնաճով վերադարձելիությունը 80%-ով երաշխավորում է ՀՀ-ն, հակասության մեջ է մտնում «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքի 11-րդ հոդվածի հետ»,-ասաց նա:

Արծվիկ Մինասյանը ասվածը բացատրեց՝ ասելով, որ համաձայն այդ օրենքի դրույթի՝ տվյալ բյուջետային տարում երաշխավորվող պարտականությունների ընդհանուր գումարը չի կարող գերազանցել նախորդ բյուջետային տարվա պետական բյուջեի հարկային եկամուտների 10%-ը:

«Պարզագույն հաշվարկներն անգամ վկայում են, որ կուտակվող միջոցները մի քանի անգամ գերազանցելու են օրենքով նախատեսված սահմանափակումները: Հետևաբար, նշված երաշխիքը համաչափ և իրավական չէ»,-նա:

ՍԴ նախագահը հայտարարեց ընդմիջում մինչև ժամը 12:00-ն:

 

11.30

Արդյո՞ք ողջամիտ և իրավաչափ է այս նորմը, դիմող կողմի համոզմամբ՝ ոչ:

«Նորմի կիրառմամբ նվազում է անձին պատկանող սեփականության, հարկված եկամտի ծավալը, և սահմանափակվում է այդ սեփականությունն իր հայեցողությամբ տնօրինելու,տիրապետելու և կտակելու՝ անձի սահմանադրական իրավունքը»,- Մերի Խաչատրյանը մեջբերում արեց Սահմանադրության 42–րդ հոդվածից, որով իմպերատիվ կերպով ամրագրված է, որ անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն:

Իսկ օրենքի պարտադիր մասը կաբելուց տարիքի և գույքային վիճակի հետ, ըստ իրավաբանի, խախտվում է 14-րդ հոդվածի համապատասխան կետը, որն ամրագրում է, որ հավասար պայմանների առկայության դեպքում մարդիկ պետք է գտնվեն հավասար վիճակում, որի հետևանքով 1974 թվականի հունվարի 1-ից հետո ծնված անձինք, ունենալով նույն որակավորումը, զբաղեցնելով նույն պաշտոնը, ստանալով նույն դրույքաչափով աշխատավարձ, հայտնվելու են խտրական անհավասար վիճակում՝ «նույն պայմաններում գտնվող այն անձանց համեմատ, ովքեր ծնվել են նշված ժամկետից շուտ», անգամ իրենցից մեկ օր առաջ տարբերությամբ ծնվածների:

Ավելին՝ ըստ Մերի խաչատրյանի՝ օրենքը սահմանում է խտրական մոտեցում ոչ միայն տարիքային խմբերի անձանց, այլև տարբեր եկամուտ ունեցող անձանց միջև: Օրինակ՝ մինչև 500 հազար դրամ ստացողները վճարում են համախառն աշխատավարձի 5 տոկոսը, իսկ դրանից վարձը ստացողները 10 տոկոսը: Այսինքն՝ նրանք նույնպես հայտնվում են խտրական, անհավասար վիճակում:

«Սույն օրենքը չի ապահովում արդարացի հավասարակշռություն հանրության ընդհանուր շահերի և անձի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության պահանջների միջև»,-եզրափակեց Մերի Խաչատրյանը:

Իրավունքի տեսության մեջ ամրագրված է, որ սեփականություն են համարվում անձի դրամանական միջոցները: ՍԴ–ն ևս նման նախադեպային որոշում ունի, որում ընդգծվում է, որ աշխատավարձը ևս քաղաքացու վաստակած միջոցներ են:


 

11.08

Խտրականությունը՝ կախված սեռից, ռասայից, մաշկից, գույնից, էթնիկ կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, գույքային վիճակից, տարիքից կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից, արգելվում է:
 

Ըստ Մերիչ Խաչատրյանի՝ սահմանդարական այս ամրագրումների հետ են հակասության մեջ մտնում օրենքի որոշ հոդվածներ:


Այսինքն՝ տարիքային ցենզ սահմանելիս պարզ չէ, թե ինչ հաշվարկների հիման վրա են որոշվել պարտադիր բաղադրիչի մասնակից սահմանել հենց 1974 թ հունվարի 1-ից հետո ծնված անձինք:

 

11.04


Մերի Խաչատրյանը ներկայացրեց, նշված հոդվածների դրույթների՝ ՀՀ սահմանադրության 7, 8, 1 և մի շարք այլ հոդվածների համապատասխանության հարցի վերաբերյալ՝ «տարիքային և գույքային վիճակով պայմանավորված՝ խտրականության կիրառման անթույլատրելիության սահմանապահական սկզբունքի խախտման վերաբերյալ»:

«Օրենքի վերը նշված դրույթները համադրելով ՀՀ Սահմանադրության հետ և իրականացնելով պարզ վերլուծություն՝ կարող ենք եզրակացնել հետևյալը. պարտադիր կուտակային վճար կատարողների շրջանակը և տարիքը սահմանելիս օրենքը հակասության մեջ է մտնում Սահմանադրության 3, 6 և 14-րդ հոդվածների հետ: Այսպես. մարդը, նրա արժանապատվությունը, հիմնական իրավունքները, ազատությունները բարձրագույն արժեքներ են: Պետությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունք:
 

10.45


«Պետք է կարողանանք հասկանալ, ինչ է կատարվում և որոնք են այն խնդիրները, որոնք լուծում են պահանջում, հայտարարեց ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյանը՝ ավելացնելով, որ ժամանակային սահմանափակումներ չեն լինելու, բոլորին մանրամասն լսելու են:

Դիմող կողմի ներկայացուցիչներից Արծվիկ Մինասյանը՝ դիմելով բարձր դատարանին, ներկայացրեց, որ սկզբում ինքը բացատրություն կներկայացնի, ապա Մերի Խաչատրյանը՝ դիմող կողմից երկու կարևոր հոդվածների սահմանադրականության հատվածը կներկայացնի, ապա ինքը նորից կներկայացնի շարունակությունը, իսկ Արտակ Զեյնալյանը հանդես կգա եզրափակիչ ելույթով:


Հիշեցնենք, որ ԱԺ 36 պատգամավորներ ՍԴ դիմել էին՝ վիճարկելով «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի 5, 6, 8, 36, 38, 45, 49 և 86-րդ հոդվածների սահմանադրականության համապատասխանության հարցը որոշելու խնդրանքով:

Դրանք, ըստ Արծվիկ Մինասյանի, ունեն սկզբունքային սահմանադրաիրավական նշանակություն և դիմումի ներկայացումը նպատակ է հետապնդում բացառել Սահմանադրության պահանջների խախտումով օրենսդրության կիրառումը և ստեղծել կոնկրետ իրավական հիմքեր համերաշխ հասարակությունում յուրաքանչյուրի համար բավարար կենսամակարդակ ապահովելու պետության պարտավորության իրականացման գործում:


 

10.33


Դիմող կողմից բանավոր զեկույցներով հանդես են գալու ՀՅԴ-ական Արծվիկ Մինասյանը, իրավապաշտպաններ Մերի Խաչատրյանն ու Արտակ Զեյնալյանը, իսկ որպես հրավիրյալ՝ Կենտրոնական բանկի տեղակալ Ներսես Երիցյանը, Ֆինանսական համակարգի կարգավորման վարչության պետ Մհեր Աբրահամյանը և ՀՀ կենտրոնական բանկի ֆինանսական համակարգի կարգավորման վարչության արժեթղթերի կարգավորման մասնագետ Վիգեն Շահնազարյանը:

Նախքան այդ ՍԴ անդամ Վլադիմիր Հովհաննիսյանը ներկայացրեց այն նախապատրաստական աշխատանքը, որը կատարվել է դատարանի կողմից. ուսումնասիրվել են մեծ թվով նյութեր և փաստաթղթեր, ուսումնասիրվել է շուրջ 50 երկրների փորձ՝ կենսաթոշակային ոլորտում բարեփոխումների վերաբերյալ, 30–ից ավելի օրենքների վերլուծություն, որոնք վիճարկվող օրենքին հետ իրավահարաբերություններ ունեն:

10.20


Սահմանադրական դատարանի նախագահը կողմերին բացատրեց այն ընթացակարգը, որով աշխատելու են:

Բարձ դատարանը լսելու է կողմերի բացատրությունները՝ ողջ ծավալը, և դա սկսվում է կողմերի զեկուցողներից, որից հետո անցնում են ապացույցների հետազոտման կարգին:
Կողմերի բացատրությունները բանավոր բացատրությունները նաև գրավոր տեսքով տրամադրում են ՍԴ-ին:

ՍԴ նախագահը հիշեցրեց, որ ՍԴ-ի մասին օրենքի 50–րդ հոդվածով՝ ՍԴ–ի կողմից կարող են սանկցիաներ կիրառել նիստը խանգարողներին խոչընդոտողներին, ընդհուպ մինչև քրեական պատասխանատվության առաջադրում:

 

Սահմանադրական դատարանն սկսել է «Կուտակային կենսաթոշակների» մասին վիճահարույց օրենքի սահմանադրականության հայցի քննումը՝ ԱԺ 4 ոչ իշխանական ուժերի հայցով, որը ՍԴ էր ներկայացվել անցյալ տարվա դեկտեմբերի 17–ին:

Հիշեցնենք, որ օրենքի պարտադիր բաղադրիչը տարածվում է 1974 թվականի հունվարի 1-ից հետո ծնված ՀՀ քաղաքացիների վրա, որոնք այս տարվա հունվարի մեկից պարտավոր են իրենց աշխատավարձի նվազագույնը 5 տոկոսը տրամադրել կենսաթոշակային հիմնադրամներին:

Հայցի հիմնական գաղափարախոսությունն այն է, որ ՀՀ քաղաքացու սեփականությունը տնօրինելու իրավունքը հակասահմանադրական է:


Ազգային ժողովի պատգամավորներից նիստին ներկա են «Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն» խմբակցության պատգամավորներ Աղվան Վարդանյանը, Արմեն Ռուստամյանը, «Հայ ազգային կոնգրես» խմբակցությունից Լևոն Զուրաբյանը, Արամ Մանուկյանը, իսկ «Բարգավաճ Հայաստանից» Միքայել Մելքումյանը, Տիգրան Ուրիխանյանը, Վահան Բաբայանը, Նաիրա Զոհրաբյանը և Վահե Էնֆիաջյանը:

 

Ուղիղ միացումը՝ Azatutyun.am-ի